Historia

Archiwum Państwowe w Rzeszowie zostało powołane 10 listopada 1950 r. zarządzeniem ówczesnego Ministra Oświaty. Etat dla pracownika przydzielono dopiero w czerwcu 1951 r. Archiwum nie posiadało także lokalu - zostało umieszczone na strychu Ratusza w dwóch pomieszczeniach o powierzchni 40 m^2. Na biuro natomiast został przydzielony lokal przy ul. Langiewicza 7 o powierzchni 12 m², lecz bez żadnego zabezpieczenia sanitarnego.

Nowa placówka pierwsze akta przejęła z Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Rzeszowie 8 czerwca 1951 r. Były to archiwalia Zarządu Miejskiego z lat 1832-1944. W sumie przejęto około 130 mb akt. W tym okresie uchwałą Nr 115/51 Prezydium MRN przydzieliło dla potrzeb archiwum nowy budynek. Była to tzw. "mała synagoga", zniszczona w okresie wojny i wymagająca kapitalnego remontu oraz adaptacji dla celów archiwalnych. Prace budowlane przeprowadzono w niej w latach 1958-1961. Do momentu przejęcia nowego obiektu działalność archiwum była mocno ograniczona.

Przywilej Stefana Batorego dla miasta Rzeszowqa

Sytuację lokalową w niewielkim stopniu poprawiło rzeszowskie Muzeum, które w 1957 r. po uzyskaniu dla siebie pomieszczeń poklasztornych przy ul. 3 Maja wyraziło zgodę na korzystanie z magazynów mieszczących się w Rynku pod nr 6. Pomieszczenia te - choć wilgotne i nie nadające się na cele archiwalne - umożliwiały tymczasowo przejmowanie akt opuszczonych lub przechowywanych w jeszcze gorszych warunkach. Brak jednak odpowiedniej bazy lokalowej był podstawą decyzji o zmianie statusu rzeszowskiej placówki. Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych zarządzeniem Nr 11 z 30 września 1952 r. przeniósł tymczasowo siedzibę Wojewódzkiego Archiwum Państwowego z Rzeszowa do Przemyśla. Archiwum rzeszowskie przekształcone zostało w Powiatowe Archiwum Państwowe, a od 29 grudnia 1952 r. zaczęło funkcjonować jako Oddział Terenowy.

Drzewo genealogiczne Jana Kantego Feliksa Mariana Jędrzejowicza

Statut nadany Oddziałowi przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych zarządzeniem z dnia 17 grudnia 1954 r. określił jego teren działania. Były to miasto Rzeszów i powiaty kolbuszowski, rzeszowski i łańcucki, a nieco później także dębicki i ropczycki.

W tym okresie została ukształtowana sieć archiwów województwa rzeszowskiego. 28 lipca 1952 r. powołano Powiatowe Archiwum Państwowe w Jaśle, przekształcone następnie na Oddział Terenowy. Obejmowało powiaty jasielski, gorlicki, krośnieński i strzyżowski. Od września 1953 r. funkcjonowało Powiatowe Archiwum Państwowe w Tarnobrzegu, obejmujące działaniem powiaty tarnobrzeski, mielecki i Stalową Wolę. W 1954 r. zostało utworzone Powiatowe Archiwum Państwowe w Sanoku dla powiatów sanockiego, brzozowskiego, leskiego i ustrzyckiego. W 1963 r. powołano archiwum w Przeworsku dla powiatów przeworskiego, leżajskiego i niżańskiego. Ponadto Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Rzeszowie z siedzibą w Przemyślu sprawowało bezpośredni nadzór archiwalny nad powiatami przemyskim, jarosławskim i lubaczowskim.

Tak ukształtowana sieć archiwalna województwa rzeszowskiego przetrwała do nowego podziału administracyjnego kraju, jaki miał miejsce w latach 1972-1975. U progu tych przekształceń zmieniła się siedziba Wojewódzkiego Archiwum Państwowego. Na podstawie Zarządzenia Nr 51 Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych z 23 grudnia 1970 r. Oddział Terenowy WAP w Rzeszowie został przemianowany na Wojewódzkie Archiwum Państwowe. W Przemyślu powrócono do Oddziału Terenowego.

Centralne położenie Rzeszowa w województwie, powstanie w mieście wyższych uczelni, a także zdecydowana poprawa warunków lokalowych to główne przyczyny, które skłoniły NDAP do podjęcia tej decyzji.

Cesarz Ferdynand I nadaje miastu Rzeszów przywilej odbywania siedmiu jarmarków rocznie.

Synagoga, przejęta w 1961 r. przez rzeszowskie Archiwum, została wyposażona w głównej części w konstrukcję metalową regałów, rozbudowaną w latach 1971-1976. Pozwoliło to na zwiększenie powierzchni magazynowej w sumie do 736 m2 i umożliwiło przyjęcie około 4000 mb akt. Wzrosła też ranga archiwum. Zakres działalności powiększył się o nadzór i koordynację pracy archiwów terenowych. Nowy statut z marca 1971 r. określił zadania i organizację placówki, w której zostały utworzone następujące oddziały:

Akta do roku 1944,

Akta po roku 1944,

Informacji, Ewidencji i Udostępniania Zasobu,

Administracyjno-Finansowy.

Ponadto obok oddziałów istniały ciała kolegialne głównie zajmujące się zasobem. Należały do nich: Komisja Metodyczna, Wojewódzka Komisja Oceny Materiałów Archiwalnych, Zespół do Opiniowania i Zakupu Archiwaliów. W związku z tym wzrosło zatrudnienie. Liczba etatów z 2 w 1952 r. i 6 w 1960 r. powiększyła się do 21 w 1975 r. Rok 1975 był rokiem kolejnych zmian w sieci archiwalnej. Praktycznie od 1976 r. zaczęły działać Wojewódzkie Archiwa Państwowe w Przemyślu i Tarnobrzegu z siedzibą w Sandomierzu, a Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Rzeszowie swoją opieką objęło teren nowych województw rzeszowskiego i krośnieńskiego - w tym ostatnim poprzez swoje placówki w Sanoku i Jaśle.

Widok Rzeszowa według mapy Wiedemanna (w zbiorach Muzeum Okręgowego w Rzeszowie).

Zakończenie działalności prezydiów rad narodowych, likwidacja powiatów, a także wielu zjednoczeń spowodowała pod koniec lat 70-tych znaczny wzrost zasobu archiwalnego. Stąd starania o nowe obiekty. Sprawy te znalazły się w centrum uwagi w latach 80-tych.

W wyniku podjętych zabiegów władz archiwalnych, zrozumienia problemu przez administrację terenową i przeznaczenia przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych dodatkowych pieniędzy na remonty udało się poszerzyć i unowocześnić bazę lokalową. Do najważniejszych osiągnięć w tej dziedzinie należało przejęcie na własność i przeprowadzenie kapitalnego remontu budynku przy ul. Bożnicza 2 w Rzeszowie, synagogi przy Placu Zamkowym w Sanoku oraz zakup nowego budynku w Skołyszynie i jego adaptacja dla celów archiwalnych. W związku z tym znacznie polepszyły się warunki lokalowe i poszerzyła powierzchnia magazynów archiwum w Rzeszowie i oddziałach terenowych w województwie krośnieńskim.

Przeniesione zostały siedziby oddziałów: w Sanoku z ul. Kościuszki 5 do budynku przy ul. Rynek 10, z Jasła z ul. Lenartowicza 9 do Skołyszyna. Poprawiło się wyposażenie nowych obiektów w niezbędne sprzęty i urządzenia potrzebne do prawidłowego funkcjonowania placówki. Magazyny wzbogaciły się o nowe regały i specjalne regało-szuflady dla przechowywania map, zakupiono kserografy, czytniki do mikrofilmów, sprzęt audiowizualny, elektryczne i elektroniczne maszyny do pisania, komputery. Równolegle z poszerzeniem bazy lokalowej i jej doposażeniem powiększyło się też zatrudnienie - w 1993 r. pracowało w AP w Rzeszowie i oddziałach terenowych 29 pracowników w tym 13 z wyższym wykształceniem.

Plan miasta Rzeszowa z 1936 r. (w zbiorach Muzeum Okręgowego w Rzeszowie.

Przeniesione zostały siedziby oddziałów: w Sanoku z ul. Kościuszki 5 do budynku przy ul. Rynek 10, z Jasła z ul. Lenartowicza 9 do Skołyszyna. Poprawiło się wyposażenie nowych obiektów w niezbędne sprzęty i urządzenia potrzebne do prawidłowego funkcjonowania placówki. Magazyny wzbogaciły się o nowe regały i specjalne regało-szuflady dla przechowywania map, zakupiono kserografy, czytniki do mikrofilmów, sprzęt audiowizualny, elektryczne i elektroniczne maszyny do pisania, komputery. Równolegle z poszerzeniem bazy lokalowej i jej doposażeniem powiększyło się też zatrudnienie - w 1993 r. pracowało w AP w Rzeszowie i oddziałach terenowych 29 pracowników w tym 13 z wyższym wykształceniem. Uległa zmianie struktura organizacyjna archiwum i przedstawia się następująco:

Oddział d/s Archiwów Zakładowych

Oddział Gromadzenia, Opracowania i Zabezpieczania Zasobu

Oddział Informacji i Udostępniania

Oddział Organizacyjno-Budżetowy

Oddział Terenowy w Skołyszynie

Oddział Terenowy w Sanoku

Ośrodek Badań Historii Żydów

Pierwszym trzem oddziałom podporządkowane zostały specjalistyczne pracownie: Pracownia Konserwacji Akt, Pracownia Naukowa (udostępnianie zasobu), Pracownia Reprograficzna (mikrofilmowanie zabezpieczające, wykonywanie odbitek kserograficznych i zdjęć z materiałów archiwalnych) i Biblioteka Zakładowa.

Kontynuują działalność komisje archiwalne takie jak: Komisja Metodyczna, Komisja Archiwalnej Oceny Dokumentów, Komisja Zakupów Materiałów Archiwalnych. Całością prac kieruje Dyrektor Archiwum, który bezpośrednio podlega Naczelnemu Dyrektorowi Archiwów Państwowych w Warszawie. W ramach tej struktury organizacyjnej działalność archiwum prowadzona jest w trzech głównych kierunkach:

Opieka i nadzór nad archiwami zakładowymi- wytwarzają one materiały o znaczeniu historycznym przeznaczone do wieczystego przechowywania (akta kategorii "A"). Nadzór wyraża się przez opiniowanie i zatwierdzanie przepisów kancelaryjnych i archiwalnych regulujących obieg i sposób postępowania z dokumentacją w zakładach pracy w tym zasady gromadzenia, zabezpieczenia i ewidencjonowania materiałów archiwalnych. Stąd prowadzone są kontrole archiwów zakładowych, szkolenia zawodowe archiwistów zakładowych oraz pracowników różnych działów w dziedzinie organizacji biurowości.

Zabezpieczenie i opracowywanie zgromadzonego zasobu- są to działania wielokierunkowe i polegają one głównie na odpowiednim przechowywaniu i poddawaniu archiwaliów konserwacji. Opracowanie zasobu to głównie sporządzanie inwentarzy archiwalnych. Archiwum posiada dla 459 zespołów inwentarze książkowe a dla 818 kartkowe, ponadto dla 26 zespołów spisy zdawczo-odbiorcze. Pełna ewidencja zasobu pozwala na szybkie wyszukiwanie potrzebnych materiałów archiwalnych jak również umożliwia kontrole kompletności posiadanych zbiorów.

Udostępnianie zgromadzonych archiwaliów i ich popularyzacja- akta udostępnia się bezpośrednio korzystającym w pracowniach naukowych AP w Rzeszowie i oddziałach terenowych. W ramach popularyzacji zasobu organizowane są okolicznościowe wystawy własnych materiałów, rozpowszechniane publikacje przygotowane przez pracowników archiwum, którzy także spotykają się z dziennikarzami prasy regionalnej i radia, propagując problematykę archiwalną i historię regionu. Również dla popularyzacji zasobu Archiwum - szczególnie dla licznie odwiedzających Rzeszów turystów żydowskich - Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych w dniu 30 marca 1989 r. powołał w AP w Rzeszowie Ośrodek Badań Historii Żydów.

W roku 2008 rozpoczęła się przebudowa budynku na nową siedzibę Oddziału w Sanoku przy ulicy Sadowej 32. Inwestycja została zakończona 2 lata później.

Czyszczenie zabrudzonych materiałów archowalnych

Rok 2010 był trudnym rokiem dla Archiwum., a zwłaszcza dla jego Oddziału w Skołyszynie. Powódź, która nawiedziła ten rejon spowodowała zalanie budynku Oddziału i dokumentów w nim zgromadzonych. Dzięki zaangażowaniu pracowników materiały zostały osuszone i przewiezione do nowej siedziby Oddziału w Sanoku, gdzie nadal trwają prace nad ich odtwarzaniem.

W dniu 15 listopada 2016 r. odbyło się uroczyste otwarcie nowej siedziby Archiwum Państwowego w Rzeszowie. Generalnym wykonawcą była firmy Budimex SA, projektantem pracownia „Czegeko”.

Historia

Archiwum Państwowe w Rzeszowie

Ulica:

Poczta:

Email:

Telefon:

Fax:

Nr rachunku bankowego:

Elektroniczna skrzynka podawcza

Czytelnia akt czynna:

poniedziałek - czwartek

piątek:

Oddział w Sanoku

Ulica

Poczta:

Email:

Telefon:

Czytelnia akt czynna:

poniedziałek - piątek

BIP

Szukaj w archiwach

ePUAP

SCC